Προσκομιδή

Δύο είναι τα βασικά ιερά σκεύη που χρησιμοποιούνται στην Θεία Λειτουργία: το Άγιο Ποτήριο και το Άγιο Δισκάριο. Μέσα στο Άγιο Ποτήριο τοποθετείται ο προσφερόμενος οίνος και πάνω στο Άγιο Δισκάριο ο προσφερόμενος άρτος. Ο ίδιος ο Κύριος ονόμασε την σταυρική Του θυσία «ποτήριον», το οποίο του έδωσε ο Πατέρας Του για να πιει. Αφού όμως ο Κύριος σταυρώθηκε, το ποτήριο του θανάτου έγινε «ποτήριον εὐλογίας», ποτήριο σωτηρίας του ανθρώπου. «Ὁ δὲ δίσκος, ἡ κλίνη [τὸ φέρετρο] ἐστὶν ἐν ᾗ τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου ὑπὸ τοῦ ἱερέως καὶ τοῦ διακόνου κατασκευάζεται [τακτοποιείται]» αναφέρει ο άγιος Γερμανός Κωνσταντινουπόλεως, ενώ επίσης εικονίζει και τον ουρανό, όπως γράφει ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης.


4 from Αθωνική Ψηφιακή Κιβωτός on Vimeo.

Κάνοντας τρεις μετάνοιες ο ιερέας ζητάει το έλεος του Θεού για να προχωρήσει στη προετοιμασία των δώρων για τη Θεία Λειτουργία. Υψώνει στο ύψος της κεφαλής του ένα από τα πρόσφορα μαζί με τη λόγχη υπενθυμίζοντας με τα λόγια του ότι ο Χριστός σταυρώθηκε και «κεντήθηκε» με τη λόγχη για να απαλλάξει τον άνθρωπο από τον «παλιό νόμο», δηλαδή από δουλεία στις θρησκευτικές διατάξεις του μωσαϊκού νόμου και κυρίως από την αμαρτία και το θάνατο. 

Αμέσως μετά, ο ιερέας σφραγίζει σε σχήμα σταυρού το πρόσφορο από το οποίο πρόκειται να αφαιρέσει το κεντρικό τμήμα για να καθαγιαστεί με την επίκληση του Αγίου Πνεύματος σε Σώμα Χριστού, ο ονομαζόμενος «Αμνός» υπενθυμίζοντας έτσι ότι όλα όσα θα ακολουθήσουν στη θεία Λειτουργία, αποτελούν «ανάμνηση» του Χριστού. Και τούτο διότι ο ίδιος ο Χριστός συνέστησε στους Μαθητές Του να τελούν τη θεία Λειτουργία «εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν». Έτσι, δηλώνει ότι η θεία Λειτουργία είναι εκείνη η πράξη που ενεργεί την παρουσία του Χριστού ανάμεσά μας.

Κι αυτή η ανάμνηση αρχίζει αμέσως να αποκτά περιεχόμενο: Κόβοντας κατ᾽ ανάγκην το πρόσφορο για να αφαιρέσει τον Αμνό, επαναλαμβάνει τα λόγια του Προφήτη Ησαΐα για τον Μεσσία: ότι θα θυσιαστεί «ὡς ἀμνὸς ἄμωμος, ἐναντίον τοῦ κείροντος αὐτὸν ἄφωνος», δηλαδή σαν ένα πρόβατο, χωρίς να διαμαρτυρηθεί και ότι με την ταπείνωσή Του θα αναδείξει τη θεϊκή αποστολή της σωτηρίας του ανθρώπου.  Η πράξη αυτή ταυτόχρονα καθίσταται σύμβολο της αποχωρήσεως του Κυρίου από τον κόσμο και της πορείας Του προς τον Πατέρα δια του θανάτου, κατά τον λόγο του Ευαγγελιστού Ἰωάννου (Ἰω. 16,28) «πάλιν ἀφίημι τὸν κόσμον καὶ πορεύομαι πρὸς τὸν Πατέρα». 

Τώρα ο ιερέας προχωρά σε μία συμβολική αναπαράσταση της Σταυρώσεως του Χριστού: τοποθετεί τον «Αμνό» πάνω στο Δισκάριο αναγγέλλοντας τη θυσία του Χριστού. Σφραγίζει, χαράζει, δηλαδή, βαθειά και σταυροειδώς τον Αμνό σε τέσσερα τμήματα, μνημονεύοντας τις ευεργεσίες της σταυρικής θυσίας. Τα Δώρα αυτά δηλαδή ο Αμνός, είναι και ευχαριστήρια για τις ευεργεσίες που πήραμε και ικετήρια γι᾽ αυτά που θα ευεργετηθούμε. Όπως ο άρτος αυτός χωρίστηκε από την μάζα του ομογενούς άρτου για να αφιερωθεί στον Θεό και να ιερουργηθεί, έτσι και ο Κύριος χωρίστηκε από τους ανθρώπους, στην φύση των οποίων έγινε μέτοχος ἀπὸ φιλανθρωπία και οδηγήθηκε σαν πρόβατο στη σφαγή. Παραμένοντας στα γεγονότα της Σταυρώσεως ο ιερέας μνημονεύει την λόγχευση της πλευράς του Κυρίου απ’ όπου έτρεξε αίμα και ύδωρ: «εἷς τῶν στρατιωτῶν λόγχῃ τὴν πλευρὰν αὐτοῦ ἔνυξεν, καὶ εὐθέως ἐξῆλθεν αἷμα καὶ ὕδωρ». Κατά τον ίδιο τρόπο νύττει, δηλαδή τρυπά, τον αμνό στο κέντρο του με τη λόγχη ρίχνοντας στο άγιο Ποτήριο ποσότητα νάμματος (οίνου) και ύδατος, ευλογώντας στο Ποτήριο την «ένωση» του οίνου με το νερό.

Κατόπιν αρχίζει η εξαγωγή των μερίδων, της Θεοτόκου, των Αγίων κ.ά. Ήδη από την Ακολουθία του Καιρού, ο ιερέας ζήτησε τη μεσιτεία της Θεοτόκου για να αποβεί άξιος ιερουργός της θείας Λειτουργίας. Η Θεοτόκος προβάλλεται ως ο σύνδεσμος του ουρανού και της γης. Αυτή η εξέχουσα θέση υπαγορεύει την τοποθέτηση της «μερίδας της Θεοτόκου», ένα τρίγωνο με εγχάρακτα μέσα του τα γράμματα Μ Θ, δηλαδή Μήτηρ Θεού,  στα δεξιά του Αμνού, δηλαδή, δίπλα στο Χριστό. Γι᾽ αυτό επιβεβαιώνει λέγοντας «παρέστη ἡ Βασίλισσα ἐκ δεξιῶν σου…»

                                                                           

Ακολούθως, εξάγει μερίδα προς τιμήν των Αγγέλων και την τοποθετεί στα αριστερά του Αμνού. Μετά τη Θεοτόκο, οι Άγγελοι είναι εκείνοι που υπηρέτησαν το έργο της σωτηρίας του ανθρώπου από το Θεό. Έτσι, δικαιωματικά τοποθετούνται δίπλα στο Χριστό (Αμνός), εφόσον και κατά τη θεία Λειτουργία πρόκειται να πλαισιώσουν-  κατά τρόπο αόρατο-  την ιερουργία.

Δίπλα και κάτω από τις μερίδες των Αγγέλων, τοποθετεί ανάλογες μερίδες, εις τρεις τάξεις ανά τρεις, για τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, τους Προφήτες, τους πανευφήμους Αποστόλους, τους μεγάλους Πατέρες και διδασκάλους της Εκκλησίας και Ιεράρχες, τον Πρωτομάρτυρα Στέφανο, για όλους τους αγίους Μάρτυρες, τους Οσίους της Εκκλησίας, τους Αγίους Αναργύρους, τους Αγίους Προπάτορες, τον εορταζόμενο Άγιο της ημέρας  και, τέλος, για τον Άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο, συγγραφέα της θείας Λειτουργίας. Αυτή η συνάθροιση των Αγίων γύρω από το Χριστό έχει μια βαθύτερη σημασία:  ότι στην Εκκλησία, κατά την επιτέλεση της θείας Λειτουργίας, υπάρχει απόλυτη ενότητα των πιστών με τους Αγίους και ότι οι Άγιοι προβάλλονται ως παραδείγματα ζωής, με την οποία κατέκτησαν μία θέση κοντά στο Χριστό γενόμενοι η «Ἐκκλησία πρωτοτόκων ἀπογεγραμμένων εν οὐρανοῖς» (Ἑβρ. 12,23).

Ακολουθεί η μνημόνευση των ζώντων, των στρατευμένων για την κατάκτηση του άνω βραβείου αλλά και των κεκοιμημένων. Πρώτα μνημονεύονται όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες και, ακολούθως, ο Αρχιεπίσκοπος της Εκκλησίας, στην οποία τελείται η θεία Λειτουργία. Οι μερίδες αυτές τοποθετούνται στο κάτω τμήμα του Αμνού. Εν συνεχεία αρχίζει η μνημόνευση ονομάτων ζώντων και κεκοιμημένων με τον ιερουργό να τοποθετεί στο κάτω τμήμα του Αμνού  τις μερίδες, μικρά τμήματα του προσφόρου (ψίχουλα), την ώρα που εκφωνεί τα συγκεκριμένα ονόματα. Στο τέλος μνημονεύει ο ιερέας το δικό του όνομα, παρακαλώντας το Θεό να συγχωρήσει τις αμαρτίες του προκειμένου να επιτελέσει τη θεία Λειτουργία. Έτσι ολοκληρωμένη πλέον η προσκομιδή, συγκεφαλαιώνει πάνω στο Άγιο Δισκάριο την τελεία μορφή της Εκκλησίας με την παγκόσμια διάστασή της, που καλύπτει τον ουρανό και την γη, και εκτείνεται στους ζώντες και τους κεκοιμημένους. Είναι η ζώσα εικόνα του Σώματος του Χριστού, η ολοκληρωτική κοινωνία μέσα στο ολοκληρωτικὸ Σώμα. 


Τελευταία τροποποίηση: Παρασκευή, 11 Σεπτέμβριος 2020, 11:48 πμ