Αναγνώσματα

Σε κάθε θεία Λειτουργία προβλέπεται η ανάγνωση δύο κειμένων: το πρώτο από τις Επιστολές της Καινής Διαθήκης ή τις Πράξεις των Αποστόλων, αποστολικό ανάγνωσμα και το δεύτερο από τα Ευαγγέλια, ευαγγελικό ανάγνωσμα.

Πριν από το ευαγγελικό ανάγνωσμα ο ιερέας αναπέμπει την ευχή του Ευαγγελίου. Εκεί υπογραμμίζεται πως με τη Σάρκωση του Κυρίου διαλύθηκε το πνευματικό σκοτάδι που κυριαρχούσε στη γη και έλαμψε το Φως το αληθινό. 

Καποιοι ερμηνευτές της Θ. λειτουργίας επισημαίνουν σ’αυτό το σημείο και κάτι ιδιαίτερα σημαντικό: τη σαφή διάκριση μεταξύ Παλαιάς και Καινής Διαθήκης. Εκεί, στην Παλαιά Διαθήκη, όπου το θέλημα του Θεού αποκαλύπτονταν με τρόπο αινιγματικό, ενώ στην Καινή Διαθήκη λάμπει η  αμεσότητα του ευαγγελικού λόγου καθιστώντας τους πιστούς αυτόπτες και αυτήκοους μάρτυρες της διδασκαλίας του Χριστού και- κατ’  επέκταση- ολόκληρου του σωτηριώδους έργου Του (Πάθος, Ανάσταση, Ανάληψη). Γι’αυτό ζητούμε το Φως Του! Και όχι οποιοδήποτε, αλλά το φως της θεογνωσίας Του, το οποίο Αυτός μόνος μπορεί να αστράψει  στις ψυχές μας για να καταφέρουμε να αντικρίσουμε, να εννοήσουμε να μετάσχουμε στην αλήθεια της ζωής Του και στη σωτηρία που πρόσφερε!  

Αυτή η  θεογνωσία εκφράζεται με δύο τρόπους: όταν ο Θεός μάς γνωρίζει ως δικούς Του και όταν Εκείνος μάς αποκαλύπτει την ύπαρξή Του. Η διαδικασία της θεογνωσίας προϋποθέτει τον αγώνα του ανθρώπου εναντίον των «σαρκικών επιθυμιών». Αυτές οι «επιθυμίες» δεν αφορούν τις καθημερινές ανάγκες του ανθρώπου (τροφή, ένδυση, αγάπη κ.α)., αλλά στην κατάσταση του «σαρκικού πάθους», δηλαδή της κατάχρησης τους. Το περιεχόμενο της ευχής του Ευαγγελίου χαράζει το πνευματικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο ο Χριστιανός μπορεί να κατανοήσει τη διδασκαλία του Χριστού!

Γνωρίζετε ότι:

Η χρήση αναγνωσμάτων μαρτυρείται από τον 2ο αιώνα. Ο Ιουστίνος, ο φιλόσοφος και μάρτυρας, γράφει ότι οι πιστοί σε κάθε σύναξη διάβαζαν «τα απομνημονεύματα των αποστόλων ή τα συγγράμματα των προφητών». Στα αναγνώσματα, δηλαδή, συμπεριλαμβανόταν και η Παλαιά Διαθήκη που σήμερα μεταφέρθηκε στον Εσπερινό των μεγάλων εορτών και σε ορισμένες άλλες ακολουθίες, όπως οι Ώρες.



Σήμερα τα Αναγνώσματα της Θείας Λειτουργίας είναι ο Απόστολος και το Ευαγγέλιο. Ο Απόστολος είναι μία καθορισμένη περικοπή για κάθε Κυριακή, εορτή και ημέρα από τις «Πράξεις των Αποστόλων» ή από τις Επιστολές τους. Παλαιότερα, προτού καθορισθούν οριστικά οι περικοπές, την σχετική περικοπή την όριζε ο επίσκοπος η ο προϊστάμενος ιερέας, ο όποιος και έδινε το βιβλίο των Αποστόλων την ώρα εκείνη στον αναγνώστη. Η τυπική διάταξη ορίζει να απαγγέλλεται ο Απόστολος εμμελώς, ευκρινώς και σεμνοπρεπώς» για να τον αντιλαμβάνονται οι πιστοί. Θα ήταν ευχής έργο να έχουν υπ’ όψιν τους οι ψάλτες την τυπική αυτή διάταξη και να μη συναγωνίζονται σε λαρυγγισμούς και επιδείξεις, που κάνουν το κείμενο ακατανόητο. 

Το Ευαγγέλιο είναι και αυτό μία καθορισμένη περικοπή από τα τέσσερα Ευαγγέλια (Κατά Ματθαίον, κατά Μάρκον, κατά Λουκάν και κατά Ιωάννην). Πριν από την ανάγνωση του Ευαγγελίου, ο ιερέας καλεί όλους τους πιστούς να προσέξουν: «Σοφία. Ορθοί ακούσωμεν του Αγίου Ευαγγελίου, ειρήνη πάσι». Επάνω στον άμβωνα η εμπρός στην Ωραία Πύλη βρίσκεται αυτός που θα διαβάσει το Ευαγγέλιο. Τα μάτια όλων και η προσοχή τους είναι στραμμένα προς αυτόν και με κατάνυξη περιμένουν να ακούσουν τον Λόγο του Θεού. οι πιστοί το γνωρίζουν αυτό και όρθιοι, με ανυψωμένο το πνεύμα και την καρδιά τους, συμφιλιωμένοι μεταξύ τους (ειρήνη πάσι), είναι έτοιμοι ν ακούσουν και να προσέξουν («Πρόσχωμεν»). Αυτό συνέβαινε πάντοτε, όπως μαρτυρούν και οι Αποστολικές Διαταγές: «Και όταν αναγινωσκόμενον ή το Εύαγγέλιον, πάντες οι πρεσβύτεροι και οι διάκονοι και πας ο λαός στηκέτωσαν μετά πολλής ησυχίας». Πριν από την ανάγνωση του Ευαγγελίου ο ιερέας διαβάζει μία υπέροχη ευχή, για να έλθει η χάρη του Θεού να μας φωτίσει και να ανοίξει τα μάτια μας, ώστε να καταλάβουμε την αλήθεια του Ευαγγελίου, να νικήσουμε όλες τις κακές επιθυμίες και να εφαρμόσουμε στην ζωή μας το θέλημα Του. Ας σημειώσουμε ότι η ευχή αυτή είναι από τις ελάχιστες ευχές της Θείας Λειτουργίας, που απευθύνονται κατ’ ευθείαν στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού:  «Έλλαμψον εν ταίς καρδίαις ημών, φιλάνθρωπε Δέσποτα, το της σης θεογνωσίας ακήρατον (= αμιγές, καθαρό, χωρίς ξένες ουσίες) φως και τους της διανοίας ημών διάνοιξαν οφθαλμούς εις την των ευαγγελικών σου κηρυγμάτων κατανόησιν. Ένθες ημίν και τον των μακαρίων σου εντολών φόβον, ίνα τάς σαρκικάς επιθυμίας πάσας καταπατήσαντες, πνευματικήν πολιτείαν μετέλθωμεν, πάντα τα προς ευαρέστησιν την σήν και φρονούντες και πράττοντες ...».

Η επισημότητα που δίνεται στην ανάγνωση του Αποστόλου και του Ευαγγελίου, η ευχή που διαβάζεται, οι επανειλημμένες προτροπές για προσοχή και ανάταση κλπ. έχουν τον σκοπό τους. Θέλουν να δείξουν ότι το κήρυγμα, αλλά και η ακρόαση του Λόγου του Θεού είναι πράξη μυστηριακή, μεταμορφωτική. Πράξη δηλαδή που μεταμορφώνει - πρέπει να μεταμορφώνει - τον άνθρωπο, που γίνεται δέκτης του Λόγου του Θεού. Είναι ο ίδιος ο Κύριος που μιλάει με το Ευαγγέλιο, όπως μιλούσε στο όρος, στην λίμνη της Γεννησαρέτ στα διψασμένα πλήθη κλπ., και μας παρουσιάζει την Αλήθεια του, το Πάθος του, την Ανάσταση του, την καινούργια ζωή που πρέπει να ζήσουν οι πιστοί. Αυτό το νόημα δίδει στα Αναγνώσματα n τυπική διάταξη της Λειτουργίας του Ιακώβου: «(ίνα δειχθή) η του Υιού του Θεού ενανθρώπησις, τα τε πάθη και η εκ νεκρών αυτού Ανάστασις, η εις τους ουρανούς άνοδος και πάλιν η δευτέρα Αυτού μετά δόξης παρουσία». Ακούμε λοιπόν και δεχόμαστε τα λόγια του Ευαγγελίου, ως Λόγο του Θεού, που μας ανυψώνει, μας μεταμορφώνει και μας χειραγωγεί στην καινούργια χριστιανική ζωή. Γι’ αυτό και η διδασκαλία και η ακρόαση του Λόγου του Θεού κατέχει την πιο κεντρική θέση στην Λειτουργία των Κατηχουμένων. Μετά την ανάγνωση του Ευαγγελίου πρέπει κανονικά να ακόλουθη το Κήρυγμα, που είναι στην ουσία ερμηνεία του Ευαγγελίου, ανάπτυξη του αιωνίου Λόγου του Θεού και όχι των προσωπικών αντιλήψεων και πεποιθήσεων του ομιλούντος, που θέλει τους χριστιανούς κατ αυτόν η εκείνον τον τρόπο κλπ. Σήμερα για λόγους πρακτικούς το θείο κήρυγμα γίνεται την ώρα του Κοινωνικού. Άσχετα πάντως με την ώρα κατά την οποία θα γίνη το κήρυγμα, εκείνο που θέλομε να τονίσουμε είναι ότι σύμφωνα με την Παράδοση το κήρυγμα του Λόγου του Θεού σε συνδυασμό με τα Αναγνώσματα είναι αναπόσπαστο μέρος της Θείας Λειτουργίας. Είναι ο Λόγος του Θεού που φωτίζει το μυστήριο, ώστε να μη καταντά αυτό μαγεία, αλλά να γνωρίζουμε οι πιστοί τί ακριβώς γίνεται. Γι’ αυτό στην Λειτουργία των Κατηχουμένων το Ευαγγέλιο κατέχει την πλέον επίσημη θέση. Είναι στο κέντρο της Αγ. Τραπέζης. Στο σημείο εκείνο, όπου μετά οπό λίγο θα τοποθετηθεί το Άγιο Ποτήρια με το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου. ο ίδιος Κύριος και στο Ευαγγέλιο και στο Άγιο Ποτήριο. «Ό Λόγος σαρξ εγένετο», μας βεβαιώνει ο Ευαγγελιστής (Ιωάν. 1, 14). Με όποια ευλάβεια και προετοιμασία κοινωνούμε το Σώμα και Αίμα του Χριστού, με την ίδια ευλάβεια και διάθεση πρέπει να ακούμε και να δεχόμαστε τον Λόγο του Θεού.

Γνωρίζετε ότι:

Η ευλογία του αναγνώστου ή το «Αλληλουάριο» δεν αφορά στον Απόστολο, αλλά στο Ευαγγέλιο. Είναι το προκείμενο του Ευαγγελίου. Ήταν ψαλμός που ψαλλόταν αντιφωνικά και είχε ως εφύμνιο το τριπλό «αλληλούϊα». Σήμερα παρέμεινε ψαλλόμενο μόνο το εφύμνιο. Η θυμίαση γίνεται πρός τιμή του Ευαγγελίου, το οποίο συμβολίζει το Χριστό,γι᾽αὐτό δεν πρέπει να γίνεται κατά τὴ διάρκεια του Αποστόλου.
Last modified: Thursday, 10 September 2020, 2:37 PM